ဗုဒၶသာသနာ့ အလံေတာ္ (သို႔) သာသနာ့ ေအာင္လံ လႊင့္ထူၾကေလာ့

“…တပ္ေတာ္ဦးဆီ ေမွ်ာ္လိုက္ျပန္ေတာ့ ရဲတံခြန္ေတြ ေလကစား ၾကြားတလူလူေ၀…

တပ္ဦးဆီ ေမွ်ာ္လိုက္ျပန္ေတာ့ တံခြန္ေတြ အလံေတြ ရဲမာန္ပြားေလာက္ေပ…”

ျပည္လွေဖ သီဆိုခဲ့တဲ့ သီခ်င္းစာသားေလးကို ေရရြတ္မိပါတယ္။အလံ ဆိုတဲ့စကားလံုး၊ တံခြန္ ဆိုတဲ့ စကားလံုးဟာ ျမန္မာလူမ်ိဳးေတြနဲ႔ မစိမ္းေပ။

အလံ ဆိုသည္မွာ ရင့္က်က္နက္နဲေသာ အဓိပၸါယ္ကို ေဆာင္သည့္ အမွတ္အသားတစ္ခု ျဖစ္သည္။ အလံတစ္ခု သည္ အေၾကာင္းမဲ့ ျဖစ္ေပၚလာသည္ မဟုတ္ေခ်။ အတိတ္ျဖစ္ရပ္ တစ္ခုခုေၾကာင့္ ေသာ္၎၊ ဦးတည္ခ်က္ တစ္ခုခုေၾကာင့္ေသာ္၎ ေပၚေပါက္ခဲ့ရျခင္း ျဖစ္ေလသည္…

ဟု တကၠသိုလ္ၾကည္မာ ၏ ျပည္ေထာင္စု အလံ စာအုပ္တြင္ေဖာ္ျပထားသည္။

အလံေဗဒ (Vexillology) ကို ၁၉၅၇ တြင္စတင္သံုးႏႈန္းခဲ့ျပီး ပညာရပ္တစ္ခုအျဖစ္ ေလ့လာေနၾကသည္။ Vexillum ဆိုသည္မွာ လက္တင္ (Latin) လို အလံ(Flag) သို႔မဟုတ္ တံခြန္ (Banner) ဟုအဓိပါယ္ရသည္။

အလံရွိ သေကၤတ မ်ားသည္ ယင္းအလံကို လက္ခံက်င့္သံုုးေသာ ႏိုင္ငံမ်ား၊ လူမ်ား၏ ဘာသာ၊ သာသနာ၊ ယံုၾကည္ခ်က္ ႏွင့္ စိတ္ဓါတ္ စသည္တို႔ကို ထင္ဟပ္္ေစသည္။ အခ်ိဴ႕ေသာ ႏိုင္ငံေတာ္ အလံမ်ားတြင္ ဘာသာေရး သေကၤတမ်ားျဖစ္ေသာ ၾကက္ေျခခတ္ပံု၊ လျခမ္းေကြးပံု ႏွင့္ သူေတာ္စင္မ်ားကို ကိုယ္စားျပဳေသာ သေကၤတမ်ား ကို ထည္႔သြင္းထားသည္။

ဘီစီ ၅ ရာစုေလာက္ကထည္းက စတင္အသံုးျပဳခဲ့ေသာ ဂ်ိန္းဘာသာေရး အလံ (Jain Flag) ႏွင့္ ၂၀ ရာစုအေစာပိုင္း ကာလတြင္ေပၚေပါက္ခဲ့ေသာ ခရစ္ယာန္ ဘာသာေရး အလံ (Christian Flag) တို႔သည္ ယင္းသာသာေရးတစ္ခုလံုးကို ကိုယ္စားျပဳေသာ အလံေတာ္မ်ားျဖစ္သည္။

ယေန႔ တကမၻာလံုးရွိ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ား အသိအမွတ္ ျပဳေနၾကေသာ ဗုဒၶ အလံေတာ္ကိုို (၁၈၈၅) ခုႏွစ္တြင္ ျပဳလုပ္ခဲ့ေသာ္လည္း၊ ကမာၻ႕ဗုဒၶသာသနာ့အလံေတာ္ အျဖစ္ (၁၉၅၁) ခုႏွစ္သို႔ ေရာက္ေသာအခါမွသာ ကမာၻ တစ္၀န္းလံုးတြင္ရွိေသာ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ႏိုင္ငံမ်ားမွ လက္ခံလာျခင္းျဖစ္ေပသည္။

ယင္း ဗုဒၶသာသနာ့အလံေတာ္ ကို သီရိလကၤာႏိုင္ငံ ကိုလံဘိုျမိဳ႔ (Colombo) ရွိ ဗုဒၶဘာသာအဖြဲ႔ တစ္ခုျဖစ္ေသာ ကိုလံဘို ေကာ္မတီ (Colombo Committee) က ၁၈၈၅ တြင္စတင္အသံုးျပဳခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။

ယင္း ဗုဒၶသာသနာ့ အလံေတာ္ အေၾကာင္းကို ၁၈၈၅ ဧျပီလ ၁၇ ရက္ေန႔ တြင္ သီရိလကၤာႏိုင္ငံ ထုတ္ Sarasavi Sandaresa သတင္းစာတြင္ ေဖာ္ျပခဲ့ျပီး (၁၈၈၅) ခုႏွစ္၊ ဧၿပီလ(၂၈)ရက္တြင္ က်ေရာက္ေသာ ကဆုန္လျပည့္ ( ဗုဒၶေန႔ ) တြင္ (သီဟိုဠ္ကၽြန္း) သီရိလကၤာႏိုင္ငံတြင္ ယင္း အလံေတာ္ကို စတင္လႊင့္ထူခဲ့သည္္။ ယင္းႏွစ္ ၁၈၈၅ ခုႏွစ္သည္ ဝိႆခါ ေန႔ (Vesākha day) (Sanskrit: Vaiśākha) ဟုေခၚေသာ ကဆုန္လျပည့္ (ဗုဒၶေန႔) ကို ႏိုင္ငံေတာ္ အားလပ္ရက္ (National holiday) အျဖစ္ ဘာသာျခား အဂၤလိပ္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ေအာက္တြင္ ပထမဆံုး သတ္မွတ္ခဲ့ေသာ ေန႔ထူးေန႔ျမတ္ လည္းျဖစ္သည္။ ထိုကဲ့သို႔ ဗုဒၶသာသနာ့ အလံေတာ္ သည္ ေကာင္ခ်ီးအျပည့္၊ ထူးျခားမႈ အျပည့္ႏွင့္ ေပၚေပါက္လာခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။

ကဆုန္လျပည့္ (ဗုဒၶေန႔) သည္ ဗုဒၶဘုရားရွင္ ဖြားျမင္ေတာ္မူခဲ့ေသာေန႔၊ သဗညဴတ ေရႊညာဏ္ေေတာ္ ရေတာ္မူေသာေန႔ ႏွင့္ ပရိနိဗာန္ ျပဳေသာေန႔ထူးေန႔ျမတ္ လည္းျဖစ္သည္။

ဗုဒၶသာသနာ့ အလံေတာ္ ႏွင့ပတ္သတ္၍ အျခားစိတ္ဝင္စားဖြယ္ အေၾကာင္းအရာမ်ား လည္းရွိေသးသည္။ ဗုဒၶသာသနာ့ အလံေတာ္ ကို ကနဦး တီထြင္ေသာ သူမ်ားမွာ ကားလ္ရိုးလ္ ပူဇိတ ဂုေဏဝါေဒေန (Carollis Pujitha Gune Wardene) ႏွင့္ အေမရိကန္ စစ္အရာရွိ တစ္ဦးျဖစ္သူ ဟင္နရီ စတီး အိုးေကာ့ (Henry Steele Olcott) ျဖစ္သည္။

ကားလ္ရိုးလ္ ပူဇိတ ဂုေဏဝါေဒေန (Carollis Pujitha Gune Wardene)

စီပီ ဂုေဏဝါေဒေန သည္ ၁၈၅၄-ခုႏွစ္၊ ေဖေဖာ္၀ါရီလ (၁၆)ရက္ေန႔တြင္ ဖြားျမင္သူျဖစ္သည္။ ၁၈၅၀-ခုႏွစ္မ်ားအတြင္း သီဟိုဠ္တြင္ ခရစ္ယာန္သာသနာ လႊမ္းမိုးေနခ်ိန္ျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ဗုဒၶဘာသာ ျပန္လည္ ထြန္းကားေရး ႏွင့္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္တို႔ ဆံုး႐ႈံးေနေသာ အခြင့္အေရးမ်ား ျပန္ရေရးအတြက္ “ဗုဒၶသာသနာ ကာကြယ္ေရး ေကာ္မတီ” (The Buddhist Defence Committee) ကို ၁၈၈၄-ခုႏွစ္ ဇန္န၀ါရီ(၂၇)ရက္ေန႔ တြင္ ထူေထာင္ခဲ့သည္။ ထိုအသင္းတြင္ ဟင္နရီစတီးအိုးေကာ့ က စီပီ ဂုေဏဝါေဒေန ကို အက်ဳိးေတာ္ေဆာင္ အျဖစ္ ခန္႔အပ္သည္။

စီပီ ဂုေဏဝါေဒေန က “ခရစ္ယာန္ဘာသာ၀င္မ်ား အတြက္ ၾကက္ေျခနီ အထိမ္းအမွတ္ ရွိသကဲ့သို႔ ကမာၻ႔ဗုဒၶ သာသနာ၀င္ အားလံုးလိုက္နာ က်င့္သံုးႏိုင္ရန္ ဗုဒၶအလံေတာ္သည္ ဗုဒၶႏွင့္ သက္ဆိုင္သည့္ ေရာင္ျခည္ေတာ္ ေျခာက္ပါး ပါေသာ အေရာင္တို႔ကိုပင္ အသံုးျပဳရန္” အၾကံေပး တင္ျပေပသည္။ ၎၏ အၾကံေပး တင္ျပေသာ ဗုဒၶသာသနာ့ အလံကို ကဆုန္လျပည့္(ဗုဒၶေန႔)၌ တင္ရန္ ေကာ္မတီ၀င္ အားလံုးက ႏွစ္သက္စြာ လက္ခံသည္။

ဟင္နရီ စတီး အိုးေကာ့ (Henry Steel Olcott) (၁၈၃၂ -၁၉၀၇)

ဟင္နရီ စတီး အိုးေကာ သည္အေမရိကန္ စစ္အရာရွိတစ္ဦးျဖစ္သည္။ ကမၻာေက်ာ္ သီအိုဆိုဖီ အသင္းၾကီး (Theosophical Society) ကိုတည္ေထာင္ခဲ့သူ တစ္ဦးျဖစ္သည့္အျပင္ ယင္း အသင္္းၾကီး ၏ ပထမဆံုး ဥကၠ႒ လည္းျဖစ္သည္။

အိုးေကာ သည္ သီအိုဆိုဖီ အသင္းၾကီး ကို၁၈၇၅ ခုႏွစ္တြင္ ကမၻာေက်ာ္ ဂမၻီရ ပညာရွင္ၾကီးမ်ား ျဖစ္ၾကေသာ ဝီလ်ံ ဂ်ိတ္ (William Quan Judge)၊ ရုရွားႏိုင္ငံသူ ဗာလ္ဗက္စကီး ( Helena Petrovna Blavatsky) ႏွင့္အတူ တည္ေထာင္ခဲ့သည္။ ယင္း အသင္းၾကီးသည္ စိတ္ဝိညာဥ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ပညာမ်ား ျမွင့္တင္ေပးးရန္ ႏွင့္ သီအိုဆိုဖီ (Theosophy) ဟုေခၚေသာ အမွန္တရား (Truth) ကိုရွာေဖြရန္ ရည္ရြယ္သည္။

သူသည္ ၁၈၈၀ ေမလ ၁၉ ရက္ေန႔တြင္ သီရိလကၤာႏိုင္ငံ၊ ေဂါေလ (Galle) ၌ ဗုဒၶဘာသာဝင္ အျဖစ္ တရားဝင္ ေၾကျငာခဲ့သည္။ သူ႔ကို ဗုဒၶဘာသာဝင္ အျဖစ္ကူးေျပာင္းသြားေသာ ပထမဆံုး အေမရိကန္ ႏိုင္ငံသား အျဖစ္ သတ္မွတ္ခဲ့ၾကသည္။ သူကို ဗုဒၶဘာသာ ႏွင့္ပတ္သတ္၍ ေခတ္မီအျမင္ရွိသူ အျဖစ္သတ္မွတ္ၾကသည္။

သီရိလကၤာႏိုင္ငံသားတို႔က သူ႔ကို လြတ္လပ္ေရး သူရဲေကာင္းတစ္ဦးအေနနဲ႔ ေလးစား ၾကသည္။ တခ်ိဳ႕သူေတြဆို သူ႔ကို ေဗာဓိသတ္ (ဘုရားေလာင္း) အျဖစ္ ထင္ၾကတာရွိခ့ဲ ၾကသည္။

၁၈၈၁ ခုႏွစေလာက္္တြင္ သူေရးသား ျပဳစုခဲ့ေသာ ဗုဒၶဘာသာဝင္ အေမး အေျဖ (Buddhist Catechism) စာအုပ္ သည္ ယေန႔အခ်ိန္အထိ အသံုးျပဳေနရဆဲျဖစ္သည္။

ဟင္နရီ စတီး အိုးေကာ သည္ စီပီ ဂုေဏဝါေဒေန အၾကံျပဳေသာ အလံမွာ အနည္းငယ္ ရွည္လ်ားေနသျဖင့္ အမ်ဳိးသား အလံမ်ားကဲ့သို႔ အခ်ဳိးအစားက်ေအာင္ ေဆာင္ရြက္ရန္ အၾကံေပး ျပင္ဆင္ေပးခဲ့သည္။ ေနာက္ပိုင္း ယင္းအလံကို ၁၉၅၀ တြင္ဖြဲ႔စည္းျပီး ႏိုင္ငံေပါင္း ၂၇ ႏိုင္ငံပါဝင္သည့္ ကမၻာ့ ဗုဒၶဘာသာဝင္မ်ား အဖြဲ႕ၾကီး ( World Fellowship of Buddhists) ၏ သေကၤတ အျဖစ္ သတ္မွတ္ခဲ့သည္။ ထိုျပင္ ၁၉၅၁ ခုႏွစ္တြင္ ကမာၻ႕ ဗုဒၶသာသနာ့ အလံေတာ္ ( The universal flag of all Buddhist traditions) အျဖစ္လည္း လက္ခံခဲ့ ၾကသည္။

ျမန္မာႏိုင္ငံ ႏွင့္ သာသနာ့အလံ

သာသနာ့အလံေတာ္ကို သီဟိုဠ္တစ္ကၽြန္းလံုးတြင္ ရင့္ေညာင္းေသာ ဂိုဏ္းခ်ဳပ္ ဆရာေတာ္ အရွင္ သီရိသုမဂၤလာ ေထေရာ သည္ မ်ားစြာသေဘာက်သည္ဟုဆိုသည္။ ၁၉၅၀ ျပည့္ႏွစ္တြင္ သီဟိုဠ္ႏိုင္ငံလံုးဆိုင္ရာ ဗုဒၶသာသနာ ကြန္ဂရက္ အဖြဲ႕ႀကီး၏ ဥကၠဌ ေဒါက္တာဂ်ီပီမာလာေဆေထရာ ၏ စိတ္အားထက္သန္မႈအရ ကမာၻလံုးဆိုင္ရာ ဗုဒၶသာသနာ ကြန္ဂရက္ အစည္းအေ၀းႀကီးကို ဖိတ္ေခၚ၍ အစည္းအေ၀းျပဳလုပ္ ခဲ့သည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္(၁၉၅၆) ခုႏွစ္ ဆဌသဂၤါယနာ တင္သည့္ေန႕မွစ၍ အထက္ပါ ကမာၻ႕ ဗုဒၶသာသနာ့အလံေတာ္ ကို သာသနာ့အလံေတာ္ၾကီး အျဖစ္ ေအာင္ျမင္စြာ အတည္ျပဳ လႊင့္ထူႏိုင္ခဲ့ေလသည္။ ၁၉၈၀ျပည့္ႏွစ္တြင္ က်င္းပသည့္ သာသနာေတာ္ သန္႕႐ွင္း တည္တံ့ျပန္႕ပြားေရး ဂိုဏ္းေပါင္းစံု သံဃအစည္းအေ၀းမွလည္း ဗုဒၶသာသနာ့ အလံေတာ္ႏွင့္ ပတ္သက္၍ အညီအၫြတ္ဆံုးျဖတ္ၿပီး သံဃနာယက လက္စြဲက်မ္းတြင္ ျပ႒ာန္း ခဲ့သည္။

ကမာၻ႕ဗုဒၶသာသနာ့အလံေတာ္ႀကီးသည္ ျငိမ္းခ်မ္းသာယာျခင္း၊ သည္းခံျခင္း၊ စိတ္ထားျဖဴစင္ျခင္း တို႕၏ အထိမ္းအမွတ္ ကိုေဖာ္ျပေလသည္။ ဗုဒၶဘာသာ၀င္တို႕သည္ ဘုရားရွင္အားအထူးၾကည္ညိဳၾကသျဖင့္ ဘုရားရွင္၏ ေရာင္ျခည္ေတာ္ ေျခာက္သြယ္ ျဖင့္ ကြန္႔ျမဴးကာ တရားေတာ္မ်ား ေဟာၾကားေနေတာ္မူသည့္ ဘုရားရွင္၏ အံၾသဖြယ္ ေျခာက္သြယ္ေသာ ေရာင္ျခည္ေတာ္သည္ ၾကည္ညိဳမ၀၊ ဖူး၍မ၀၊ အံ့မခန္းအထူးပင္ ခန္႔ညား တင့္တယ္စြာ ရွိေနသည္ဟု ယံုၾကည္ၾကသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ကမာၻ႕ ဗုဒၶသာသနာ့ အလံေတာ္ႀကီးကို ေရာင္ျခည္ေတာ္ ေျခာက္သြယ္ မွ ေပၚထြက္သည့္အေရာင္မ်ားကို အသံုးျပဳရန္ ဆံုးျဖတ္ခဲ့ၾကသည္။

အရြယ္အစား/အေရာင္

* အႀကီး = အလ်ား - ၉ေပ x အနံ - ၅ေပ

* အလတ္ = အလ်ား - ၄ေပ ၆လက္မ x အနံ - ၂ေပ ၆လက္မ

* အလတ္ = အလ်ား - ၂ေပ ၃လက္မ x အနံ - ၁ေပ ၃လက္မ

* အေသး = အလ်ား - ၉လက္မ x အနံ - ၅လက္မ ဟူ၍ ေလးမ်ဳိးေလးစား သတ္မွတ္ထားသည္။

ေရာင္ျခည္ေတာ္ ေျခာက္သြယ္ သတ္မွတ္ျပ႒ာန္း ထားသည့္အတိုင္း အလံေတာ္တိုင္ဘက္မွ စတင္၍ သတ္မွတ္ရသည္ရွိေသာ္

1. နီလ = အျပာရင့္ေရာင္

2. ပီတ = အ၀ါရင့္ေရာင္

3. ေလာဟိတ = အနီေရာင္

4. ၾသဒါတ = အျဖဴေရာင္

5. မဥၨီ႒ = ပန္းႏုေရာင္္ ထိုအေရာင္(၅)မ်ဳိးကို ေဒါင္လိုက္ထားရွိၿပီးလွ်င္-

6. ပဘႆရ = ၿပိဳးၿပိဳးျပက္ျပက္ တစ္ခဲနက္ ထြက္ေနေသာ အေရာင္ အျဖစ္ အလံေတာ္၏ အစြန္အဖ်ား(အထက္)အေပၚဘက္မွ ေန၍ အျပာ၊ အ၀ါ၊ အနီ၊ အျဖဴ၊ ပန္းႏုေရာင္ တို႔ကိုပင္ အစဥ္အတိုင္း ေအာက္ဖက္သို႔ ထားရွိခ်ဳပ္လုပ္ရမည္။

မမွန္တာကုိ ေတာ္လွန္ရာမွာ အမွန္တရားျဖစ္တဲ့ သာသနာ့အလံ ကုိင္ၿပီး ေတာ္လွန္တာဟာလည္း ဘုရားအလုိက်ျဖစ္တယ္လို႔ ဆရာေတာ္ၾကီးတခ်ိဳ႕ကမိန္႔ဖူးပါတယ္။ ထိုကဲ့သုိ႔ မဂၤလာအေပါင္း၊ ဂုဏ္အေပါင္း၊ က်က္သေရ အေပါင္း၊ အဓိပါယ္ အေပါင္းႏွင့္ ျပီးျပည့္စံုေသာ ဗုဒၶသာသနာ့အလံေတာ္ ကို ဗုဒၶသာဝင္မ်ား ေနထိုေသာ ္အိမ္တိုင္း၊ ေက်ာင္းတိုင္း၊ ရြာတိုင္း၊ ျမိဳ႕တိုင္း၊ ႏိုင္ငံတိုင္း၊ ေနရာတိုင္းတြင္ လႊင့္ထူ စိုက္ထူျခင္းအားျဖင့္ ကိုယ္စိတ္ႏွစ္ပါး ျငိမ္းခ်မ္းျပီး ေအးခ်မ္း တည္ျငိမ္ေသာ ဘဝ ကိုရရွိၾကမည္ဟု ယံုၾကည္ရင္း…..

ေမာင္ေဒါင္းေဝ

၂. ဇူလိႈင္လ. ၂၀၁၀

က်မ္းကိုး….

အရွင္စေႏၵာဘာသ(ေရႊဘို)ေရး `သာသနာ့အလံေတာ္´

တကၠသိုလ္ၾကည္မာ ၏ ျပည္ေထာင္စု အလံ

The Olcott Family by Janet Kerschner

The six-colour - sacred symbol of Buddhists by Nemsiri Mutukumara

The secret doctrine: the synthesis of science, religion, and philosophy by Blavatsky, H P (1977),

'Five colour Buddhist flag', by Dr. Kingsley Heendeniya, Daily News (Sri Lanka), 9 June 2004